Seksualiteit en intimiteit bij bewoners in het verpleeghuis of woonzorgcentrum
De vraag vanuit de praktijk
Sinds 2016 werken we er bij Atlant aan om structureel meer aandacht te hebben voor de behoefte aan seksualiteit en intimiteit van bewoners. Er is onvoldoende aandacht voor de wensen op het gebied van intimiteit en seksualiteit. Er wordt eigenlijk vooral gekeken naar problemen die ontstaan op het gebied van seksualiteit en intimiteit, zoals ontremd of ongepast gedrag. Aan de ‘normale’ behoefte wordt onvoldoende aandacht geschonken. We willen zorgen dat het een vast onderdeel van gesprek wordt tussen bewoner, partner en Eerst Verantwoordelijke Verzorgende of Verpleegkundige (EVV).
Onderzoek
Uit het medewerkersonderzoek bij zowel de doelgroep Huntington als de doelgroep Korsakov kwam naar voren dat zorgmedewerkers seksualiteit en intimiteit (S&I) een belangrijk onderwerp vinden, maar dat er nog weinig aandacht aan wordt besteed. Uit de literatuur blijkt dat het niet bespreekbaar (durven) maken van S&I wordt beïnvloed door een gebrek aan kennis bij medewerkers. Toename van kennis bevordert begrip en bewustwording en vermindert daarnaast de handelingsverlegenheid en angst. Uit het medewerkersonderzoek blijkt ook dat men behoefte heeft aan handvatten. Literatuur geeft verder aan dat bij het ontbreken van richtlijnen of formeel beleid de kans groter is dat hulpverleners de uitingen van seksualiteit als probleemgedrag opvatten.
Hoever zijn we met het project?
In 2016 heeft het projectidee met betrekking tot seksualiteit en intimiteit de Topcare Innovatieprijs gewonnen voor bewoners met de ziekte van Huntington (HD). Op basis van het vooronderzoek (literatuuronderzoek en medewerkersonderzoek) rondom bewoners met HD is er in 2018 een plan van aanpak opgesteld om het onderwerp structureel aandacht te geven en in te bedden in de zorg. Als onderdeel van het plan van aanpak is een uitwerking van de visie van Atlant met betrekking tot S&I geschreven. Alle medewerkers hebben een workshop gevolgd en er is een toolbox ontwikkeld als hulpmiddel voor medewerkers om met elkaar, bewoners en partners in gesprek te gaan.
Binnen de specifieke doelgroep Korsakov ontstond hetzelfde initiatief om structureel aandacht te geven aan S&I. Begin 2019 is het plan van aanpak voor het project “Seksualiteit en Intimiteit Korsakov” goedgekeurd. Dit plan richtte zich, naast de workshop voor medewerkers en het ontwikkelen van een toolbox, ook op het schrijven van een beleidsstuk. De toolbox voor de doelgroep Korsakov is begin 2020 in gebruik genomen en de eerste groep medewerkers heeft de workshop gevolgd. In het najaar van 2020 zullen de overige medewerkers deelnemen aan de workshop.
Het onderwerp speelt uiteraard niet alleen een rol binnen de specifieke doelgroepen Huntington en Korsakov. De behoefte is er om S&I binnen alle locaties van Atlant in te bedden in de dagelijkse zorg. Inmiddels is het beleidsstuk opgenomen in het organisatiehandboek en kan het Atlant breed worden ingezet als hulpmiddel voor medewerkers hoe te handelen en biedt het tevens de kaders waarbinnen gehandeld kan en mag worden. In 2020 worden er ook op andere locaties van Atlant workshops georganiseerd om medewerkers bewust te maken van het belang van het thema en kennis en vaardigheden te vergroten. De aandacht voor S&I wordt geborgd door ruimte te maken in het elektronisch cliëntendossier, zodat wensen en behoeften van de bewoner kenbaar kunnen worden gemaakt wanneer dat gewenst is. Daarnaast wordt S&I opgenomen in de intakeprocedure en de zorgcyclus.
Wat kunnen we ermee?
Atlant werkt aan een open klimaat waarin behoeften aan seksualiteit en intimiteit van de bewoners als onderdeel van welzijn wordt gezien, waarin we dit uitdragen, hiernaar handelen en ook waarmaken. Seksualiteit en intimiteit is een belangrijke basisbehoefte van de mens. Positieve aandacht voor deze basisbehoefte draagt bij aan de kwaliteit van leven. Op basis van het literatuur- en medewerkersonderzoek zet Atlant een volgende stap richting het structureel aandacht geven en inbedden in de zorg. Door het maken van beleid en het aanbieden van scholing wordt de handelingsverlegenheid verminderd en nemen kennis en vaardigheden toe, waardoor er structureel meer aandacht kan komen voor S&I.
Wie?
De werkgroep “Seksualiteit en Intimiteit” bestaat uit consulenten en aandachtsvelders S&I van alle locaties van Atlant.
Wat betekent het voor de bewoner?
De bewoner wordt uitgenodigd om na te denken over zijn of haar wensen en behoeften. Zij zullen dit dan eerder bespreekbaar ‘durven’ maken. Het onderwerp seksualiteit is erg privé en dit bespreekbaar maken vraagt een veilig afdelingsklimaat met onderling respect en vertrouwen van alle betrokkenen. Voor sommige bewoners kan een gesprek hierover ook als bedreigend worden ervaren. Daarom is het belangrijk dat medewerkers beschikken over kennis en vaardigheden om over dit onderwerp in gesprek te gaan met een bewoner (en zijn/haar partner).
Meer weten?
Neem gerust contact op met Calijn Hoexum, consulent S&I. c.hoexum@atlant.nl