Onderzoek bij mensen met het syndroom van Korsakov

Bij Atlant hebben we veel kennis in huis. Daarnaast creëren we nieuwe wetenschappelijke kennis en zoeken we naar antwoorden op vragen die komen vanuit de praktijk. Zo dragen we bij aan de best mogelijke zorg, behandeling en begeleiding voor de cliënten van vandaag en morgen. Daarom worden bij Atlant meerdere onderzoeken uitgevoerd. Deze onderzoeken worden grotendeels uitgevoerd door behandelaren en zorgmedewerkers van Atlant, maar ook door studenten van allerlei verschillende opleidingen. We werken hierin samen met universiteiten, hoogleraren, hogescholen en andere zorgorganisaties.

Bekijk hieronder het overzicht van de onderzoeken bij mensen met het syndroom van Korsakov.

Participatie van bewoners met het syndroom van Korsakov; een participatief actieonderzoek (2023-heden)

Het (door)ontwikkelen van een werkwijze waarmee bewoners betrokken en ondersteund worden om (meer) te participeren in zaken rondom hun dagelijks leven, beleid en onderzoek.

In de praktijk blijkt dat er nog ‘te veel en te snel voor de bewoner wordt gedacht wat goed voor iemand is’, dat er meer ingezet kan worden op de eigenheid van de bewoner, de bewoner meer gelijkwaardig als mens gezien en betrokken mag worden, en meer verantwoordelijkheid en zelfstandigheid mag krijgen. Via verander-, kennis- en professionaliseringsdoelen werkt de actieonderzoeksgroep aan het ontwikkelen van een werkwijze om deze participatie te vergroten.

Contactpersoon: Loes van Dusseldorp, onderzoekscoördinator, l.van.dusseldorp@atlant.nl

Peilstations Leren van Data
(doorlopend kwaliteitsonderzoek)

Atlant doet mee aan onderzoek naar het verbeteren van de kwaliteit van zorg in het verpleeghuis. In het kwaliteitsonderzoek Peilstations Leren van Data wordt gekeken in hoeverre de behandeling die cliënten krijgen passend (tijdig en juist) is. Dit kan bijvoorbeeld gaan over het voorschrijven van medicijnen, zoals antibiotica of psychofarmaca (medicijnen bij psychische klachten). Of om de mate waarin de wensen en voorkeuren voor de zorg en behandeling, nu en in de toekomst, tijdig met de cliënt besproken zijn. Ook andere medicijnen en behandelingen kunnen onderwerp van het onderzoek worden. 

Contactpersoon: Ineke Gerridzen, specialist ouderengeneeskunde, i.gerridzen@atlant.nl en Yvonne Zwaagstra, onderzoekscoördinator, y.zwaagstra@atlant.nl

Samenwerking extern: Het kwaliteitsonderzoek Peilstations Leren van Data maakt onderdeel uit van het programma ‘Leren van Data’, een vijf jaar lopend programma, gesubsidieerd door het Ministerie van VWS. In het programma werken Verenso, UNO Amsterdam van het Amsterdam UMC (locatie VUmc) en het Nivel samen.
Zie voor meer informatie ook: https://unoamsterdam.nl/lerenvandata/

Register Leren van Data in Verpleeghuizen
(doorlopend kwaliteitsonderzoek)

Het Register Leren van Data in Verpleeghuizen is een nieuwe landelijke database waarin gegevens verzameld worden die specialisten ouderengeneeskunde vastleggen in het elektronisch dossier van verpleeghuisbewoners. Het gaat hierbij om de verzameling van een beperkte set van gegevens die onderdeel uitmaken van de ‘minimale dataset’; een set die is samengesteld door de vereniging van specialisten ouderengeneeskunde (Verenso). Het Register wordt ingezet voor kwaliteitsverbetering en kennisontwikkeling in de verpleeghuissector. Zo kan het specialisme ouderengeneeskunde zich verder professionaliseren en kan de zorg aan verpleeghuisbewoners worden verbeterd.  

Contactpersoon: Ineke Gerridzen, specialist ouderengeneeskunde, i.gerridzen@atlant.nl en Yvonne Zwaagstra, onderzoekscoördinator, y.zwaagstra@atlant.nl

Samenwerking extern: Het kwaliteitsonderzoek Register Leren van Data maakt onderdeel uit van het programma ‘Leren van Data’, een vijf jaar lopend programma, gesubsidieerd door het Ministerie van VWS. In het programma werken Verenso, UNO Amsterdam van het Amsterdam UMC (locatie VUmc) en het Nivel samen.
Zie voor meer informatie ook: https://unoamsterdam.nl/lerenvandata/ en https://www.nivel.nl/nl/panels-en-registraties/register-leren-van-data-verpleeghuizen 

Begeleidingsstijlen van zorgmedewerkers in de langdurige zorg voor mensen met het syndroom van Korsakov (2023–2026)

In kwalitatief onderzoek onder zorgmedewerkers over wat goede zorg voor verpleeghuisbewoners met Korsakov inhoudt werden drie opvattingen gevonden: 1) samen met de bewoners het dagelijks leven doen (en daarin samen plezier hebben); 2) standvastig zijn (en afstand tot de bewoners bewaren); en 3) de bewoners met respect behandelen (en zich verdiepen in hun gevoelens). Als vervolg op deze studie gaan we in dit participatieve observatieonderzoek op zoek naar antwoorden op vragen als: Hoe zetten zorgmedewerkers hun begeleidingsstijlen in? Bieden deze begeleidingsstijlen hen voldoende ondersteuning in complexe situaties? Hoe kunnen de begeleidingsstijlen uitgewerkt worden tot overdraagbare kennis voor zorgmedewerkers? 

Contactpersoon: Ineke Gerridzen, specialist ouderengeneeskunde, i.gerridzen@atlant.nl en Yvonne Zwaagstra, onderzoekscoördinator, y.zwaagstra@atlant.nl

Samenwerking extern: Atlant werkt in dit onderzoek samen met de afdeling Ouderengeneeskunde van het UMC Amsterdam (locatie VUmc) en heeft voor dit onderzoek een subsidie gekregen van het Korsakov Kenniscentrum.

Onderzoek naar de taken van de sociaal werker binnen de Markenhof (2022–2023)

Inzet van de sociaal werker bij mensen met het syndroom van Korsakov

De sociaal werker is binnen Atlant een relatief nieuwe functie. We wilden daarom graag weten hoe sociaal werkers ingezet kunnen worden zodat zij hun functie zo goed mogelijk kunnen uitvoeren. Hierdoor kunnen zij een positieve invloed hebben op de kwaliteit van leven van bewoners. Het doel van dit onderzoeksproject was daarom om de taken en positionering van de sociaal werker in het zorg- en begeleidingsproces voor mensen met het syndroom van Korsakov in het verpleeghuis in kaart te brengen en te delen met alle betrokkenen.

Contactpersoon: Cindy Hendriks, sociaal werker, c.hendriks@atlant.nl  

Samenwerking extern: Dit afstudeeronderzoek werd uitgevoerd in opdracht van Atlant, in samenwerking met de opleiding Social Work van de Faculteit Academie Mens en Maatschappij van de HAN.

Executieve functiestoornissen, gedragsproblemen en apathie bij mensen met het syndroom van Korsakov (2014–2025)

Mensen met het syndroom van Korsakov hebben vaak moeite met het aanpassen van hun gedrag, initiatief nemen of iets organiseren. Dit noemen we executieve functiestoornissen. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar wat deze executieve functiestoornissen precies inhouden en de relatie met probleemgedrag. Ook apathie is een veelvoorkomend probleem bij mensen met het syndroom van Korsakov. Wat is de relatie tussen apathie en executieve functiestoornissen? Op deze en dergelijke vragen probeert dit promotieonderzoek een antwoord te vinden.

Contactpersoon: Wiltine Moerman, GZ-psycholoog en promovendus, w.moerman@atlant.nl

Poster en/of artikel:

Samenwerking extern: Atlant werkt in dit onderzoek samen met Donders Instituut van de Radboud Universiteit en Korsakov Expertisecentrum Slingedael in samenwerking met de Universiteit Utrecht.

Project BRAIN (2021-2026)

Herkennen en aanpakken van bewustzijnsproblemen bij de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Huntington en het syndroom van Korsakov.

Met onze hersenen ervaren we de wereld en onszelf. Als hersenen beschadigd zijn verandert deze ervaring zoals het geval is bij de ziekte van Alzheimer, Huntington en het syndroom van Korsakov. Het doel van dit promotieonderzoek is meer inzicht te krijgen op welke wijze bewustzijnsproblemen van invloed zijn op gedrag. Als we meer begrijpen van de ziektebeelden en wat ze voor invloed hebben op ons ervaren en voelen, dan kunnen we misschien ook beter inspelen op behoeften en uitingen van mensen met deze ziektebeelden. Promovendi en artsen Esther de Groot en Hester Fidder voeren het promotieonderzoek uit, hierbij ondersteund door studenten en een projectgroep.

Contactpersoon: : Ruth Veenhuizen, Specialist ouderengeneeskunde en copromotor, r.veenhuizen@atlant.nl 

Poster en/of artikel:  

Samenwerking extern: Atlant werkt in dit onderzoek samen met het Amsterdam UMC.

Geen verbinding hebben (2022-2023)

Een fenomenologisch onderzoek naar ervaringen van (existentiële) eenzaamheid bij verpleeghuisbewoners met het syndroom van Korsakov.

Eenzaamheid is een actueel thema en wordt beschouwd als multidimensionaal concept. Drie deels overlappende vormen van eenzaamheid zijn te onderscheiden: sociale, emotionele en existentiële eenzaamheid. In dit afstudeeronderzoek zijn verpleeghuisbewoners met het syndroom van Korsakov vanuit een fenomenologische benadering geïnterviewd over hun persoonlijke ervaringen met (existentiële) eenzaamheid. Hierbij is gebruik gemaakt van een foto-expositie. De essentie van hun ervaring van (existentiële) eenzaamheid is ‘geen verbinding hebben’ en komt vooral negatief, maar ook neutraal en positief beleefd naar voren.

Contactpersoon: : Marijke Kuiper, Geestelijk verzorger, m.kuiper@atlant.nl 

Hoarding: Verzamelgedrag bij bewoners op de buurten Korsakov (2022-2023)

Door medewerkers van de buurt (afdeling) Marken West werd geconstateerd dat een aantal bewoners veel spullen verzamelen. Door twee zorgmedewerkers is een survey uitgezet onder alle (zorg)medewerkers van de buurten waarin werd gevraagd of de verzameldrang van bewoners wordt herkend en of het verzamelen als een probleem wordt ervaren.

Contactpersoon: : Annemiek Helmers, onderzoekscoördinator. a.helmers@atlant.nl

Levensvragen opdiepen door middel van associatiekaarten (2022–2023)

Kunnen speciaal hiervoor ontwikkelde beeldkaarten mensen met het syndroom van Korsakov helpen levensvragen op te diepen en het narratief te verbreden?

In gesprekken met mensen met het syndroom van Korsakov komen vaak hetzelfde thema of hetzelfde verhaal aan de orde. Wetenschappelijke literatuur over de presentiebenadering, over het vertellen van het levensverhaal (het narratief) en vooral over de werking van de verbeelding is geraadpleegd. Doel van dit veldonderzoek was vervolgens om meer inzicht te krijgen in de vraag of het gebruik van associatiekaarten mensen met het syndroom van Korsakov kan helpen om in gesprek met de geestelijk verzorger levensvragen op te diepen en hun narratief te verbreden.

Contactpersoon: : Carla Lindner, geestelijk verzorger, c.lindner@atlant.nl 

Factoren geassocieerd met ADL afhankelijkheid bij verpleeghuisbewoners met het syndroom van Korsakov en andere alcohol gerelateerde stoornissen (2022 – 2023)

Een exploratief cross-sectioneel onderzoek

Mensen met het syndroom van Korsakov ondervinden moeilijkheden bij het uitvoeren van activiteiten van het dagelijks leven (ADL) als gevolg van ernstige cognitieve stoornissen, gedragsproblemen, en verschillende comorbiditeiten. Dit onderzoek had als doel om in kaart te brengen welke factoren geassocieerd zijn met ADL-afhankelijkheid bij mensen met het syndroom van Korsakov in het verpleeghuis.

Contactpersoon: Eline Böhner, ergotherapeut en promovendus, e.bohner@atlant.nl  

Poster en/of artikel:
Artikel Factors Associated with ADL Dependence in Nursing Home Residents with Korsakoff’s Syndrome and Other Alcohol-Related Disorders: An Explorative Cross-Sectional Study

Samenwerking extern: Dit afstudeeronderzoek werd uitgevoerd in opdracht van Atlant, in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam en het Amsterdam UMC.

Ergotherapie bij mensen met het syndroom van Korsakov (2022)

Onderzoek naar de ergotherapeutische behandeling van mensen met het syndroom van Korsakov in de langdurige zorg.

Er is inmiddels veel kennis en ervaring opgebouwd door ergotherapeuten werkzaam binnen zorgorganisaties gespecialiseerd in de zorg en behandeling voor mensen met het syndroom van Korsakov in Nederland. Echter, het is niet bekend of ergotherapeuten in heel Nederland het ergotherapeutisch behandeltraject op eenzelfde manier vormgeven. De vraagstelling van dit studentonderzoek was daarom: Waaruit bestaat het ergotherapeutische behandeltraject bij mensen met het syndroom van Korsakov die in het verpleeghuis wonen?

Contactpersoon: Eline Böhner, ergotherapeut en promovendus, e.bohner@atlant.nl

Samenwerking extern: Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van Atlant door ergotherapiestudenten van Hogeschool Zuyd.

Pilot digitale planborden bij het syndroom van Korsakov in het verpleeghuis (2020 – 2021)

Onderzoek naar de toepasbaarheid en invloed van digitale planborden op de zelfstandigheid, eigen regie en gedragsproblemen voor mensen met het syndroom van Korsakov en hun zorgmedewerkers in een verpleeghuis.

Het doel van dit praktijkonderzoek was om inzicht te krijgen in de toepasbaarheid van het digitale planbord van Mijn Eigen Plan bij mensen met het syndroom van Korsakov en zorgmedewerkers in het verpleeghuis. Dit onderzoek droeg bij aan het vinden van bruikbare hulpmiddelen om mensen met het syndroom van Korsakov zelfstandiger te laten functioneren, meer eigen regie te geven, het gevoel van veiligheid te vergroten en de zorgmedewerkers efficiënter te laten werken.

Contactpersoon: Eline Böhner, ergotherapeut en promovendus, e.bohner@atlant.nl

Beïnvloedende factoren bij de inzet van Foutloos leren bij het syndroom van Korsakov (2021)

Zorgmedewerkers en zorgmanagers constateerden dat Foutloos Leren beperkt werd toegepast in de praktijk, maar zij konden niet direct een oorzaak hiervoor aanwijzen. In dit studentonderzoek zijn interviews gehouden bij medewerkers over de beïnvloedende factoren bij het inzetten van Foutloos Leren. De resultaten laten zien dat verschillende factoren hierbij van belang zijn, waaronder tijdsinvestering, motivatie en kennis.

Contactpersoon: Annemiek Helmers, onderzoekscoördinator. a.helmers@atlant.nl

Poster en/of artikel: Artikel Denkbeeld_Foutloos Leren

Samenwerking extern: Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van Atlant door HBO verpleegkunde studenten van de Hogeschool Arnhem Nijmegen.

Woon- leefomgeving en begeleiding bij het syndroom van Korsakov (2021)

Bij dit studentonderzoek is gebruik gemaakt van observaties op de buurten (afdelingen) en enquêtes bij zorgmedewerkers. Tijdens het observeren werd gekeken naar de woonleefomgeving. De buurten bleken kenmerken te hebben van “sfeergroep”, “sociogroep en “balansgroep”. De enquête bij zorgmedewerkers richtte zich op begeleidingsstijlen. De medewerkers hebben een voorkeur voor de begeleidingsstijlen “respectvol bejegenen” en “samen het dagelijks leven doen”. Geen enkele medewerker heeft de begeleidingsstijl “standvastig zijn” als voorkeur.

Contactpersoon: Annemiek Helmers, onderzoekscoördinator. a.helmers@atlant.nl

Samenwerking extern: Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van Atlant door HBO verpleegkunde studenten van de Hogeschool Arnhem Nijmegen.

KORSAKOV-studie (2014 – 2020)

De kenmerken en het functioneren van mensen met het syndroom van Korsakov die in een verpleeghuis verblijven.

Dit betrof een beschrijvend onderzoek naar de kenmerken en het functioneren van mensen met het syndroom van Korsakov die in een verpleeghuis wonen. Het promotieonderzoek richtte zich specifiek op het voorkomen van probleemgedrag en de mate van ziekte-inzicht. Daarnaast zijn de opvattingen van zorgmedewerkers over goede zorg voor deze groep verpleeghuisbewoners onderzocht.

Contactpersoon: Ineke Gerridzen, specialist ouderengeneeskunde, i.gerridzen@atlant.nl

Artikelen:

 Publicaties:

  • Het syndroom van Korsakov: meer dan geheugenstoornissen. Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde, 2011
  • Patients with Korsakoff syndrome in nursing homes: characteristics, comorbidity, and use of psychotropic drugs. International Psychogeriatrics, 2014. Download publicatie
  • Prevalence and severity of behavioural symptoms in patients with Korsakoff syndrome and other alcohol-related cognitive disorders: a systematic review. International Journal of Geriatric Psychiatry, 2017. Download publicatie
  • Neuropsychiatric Symptoms in People With Korsakoff Syndrome and Other Alcohol-Related Cognitive Disorders Living in Specialized Long-Term Care Facilities: Prevalence, Severity, and Associated Caregiver Distress. JAMDA, 2018. Download publicatie
  • Awareness and its relationships with neuropsychiatric symptoms in people with Korsakoff syndrome or other alcohol-related cognitive disorders living in specialized nursing homes. International Journal of Geriatric Psychiatry, 2019. Download publicatie
  • Caregivers’ perspectives on good care for nursing home residents with Korsakoff syndrome. Nursing Ethics, 2021. Download publicatie
  • Proefschrift ‘Nothing is wrong with me: Behavioural symptoms and awareness in people with Korsakoff syndrome and other alcohol-related cognitive disorders living in nursing homes’. Download publicatie

Webinar:

Samenwerking extern: Atlant werkte in dit onderzoek samen met het UNO Amsterdam van het Amsterdam UMC, locatie VUmc.

Timed Up and Go (2019–2020)

Toepasbaarheid, betrouwbaarheid en validiteit van de Timed Up and Go bij mensen met het syndroom van Korsakov.

Fysiotherapeuten maken gebruik van meetinstrumenten om het looppatroon en de balans te beoordelen en een uitspraak te kunnen doen over het valrisico. Het is onbekend of de Timed Up and Go toepasbaar, betrouwbaar en valide is bij mensen met het syndroom van Korsakov en in staat is om het valrisico te voorspellen. Twee studentonderzoeken hebben hier meer inzicht in gegeven.

Contactpersoon: Yvonne Zwaagstra, onderzoekscoördinator, y.zwaagstra@atlant.nl

Samenwerking extern: Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van Atlant door fysiotherapiestudenten van Saxion Hogeschool Enschede.

Wel-Zijn Activiteitenplein (2020)

Hoe kan de invloed van complementaire zorg op angst, onrust en agressie bij mensen met het syndroom van Korsakov objectief gemeten worden?

Het doel van dit studentonderzoek was om een vragenlijst te ontwikkelen waarmee het effect van complementaire zorg (handmassage, therapeutic touch en aromatherapie) op agressie, angst en onrust bij mensen met het syndroom Korsakov kan worden gemeten. Door de Coronapandemie is deze vragenlijst destijds niet volledig uitgewerkt. Voor belangstellenden is wel meer informatie over dit onderzoek beschikbaar.

Contactpersoon: Jolanda van den Brink, Medewerker activiteiten en welzijn, jolanda.van.den.brink@atlant.nl

Samenwerking extern: Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van Atlant door HBO verpleegkunde studenten van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.

Betekenisvolle dagbesteding voor bewoners met het syndroom van Korsakov (2019)

Wensen en behoeften ten aanzien van een zinvolle dagbesteding bij mensen met het syndroom van Korsakov.

Een kwalitatief studentonderzoek om inzicht te krijgen in de wensen en behoeften betreffende een betekenisvolle dagbesteding voor mensen met het syndroom van Korsakov die aansluiting missen bij het activiteitenaanbod. De data is verzameld via semigestructureerde interviews bij zes cliënten.

Contactpersoon: Loes van Dusseldorp, onderzoekscoördinator, L.van.dusseldorp@atlant.nl 

Samenwerking extern: Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van Atlant door HBO verpleegkunde studenten van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.

Arbeidsmatige dagbesteding voor en door mensen met het syndroom van Korsakov; een innovatieproject (2018)

Specifieke Arbeidsmatige Dagbesteding (SAD); handboek met methode, competenties SAD specialist, randvoorwaarden, oriëntatie van interesses en vaardigheden van de cliënt

Specifieke Arbeidsmatige Dagbesteding (SAD) kan mensen met het syndroom van Korsakov ondersteunen bij het beter benutten van hun mogelijkheden en/of werkervaring uit het verleden, het optimaliseren van zelfredzaamheid in het verrichten van arbeid, het aanleren van (werk)handelingen en het vergroten van kennis en vaardigheden. Om inzicht te krijgen in de haalbaarheid van SAD en de bruikbaarheid van het handboek SAD is in 2018 een pilot uitgevoerd. Op basis van de pilot is het handboek vastgesteld en vormt SAD nu een onderdeel van het aanbod van Atlant.

Contactpersoon: Hennie ten Tije, begeleider Dagactiviteitencentrum, h.ten.tije@atlant.nl, Marco van Nek, medewerker SAD, m.van.nek@atlant.nl en Berny Knuiman, manager wonen zorg welzijn, b.knuiman@atlant.nl.

‘Ik weet wie je bent’ (2017)

Een onderzoek naar het dragen van naamkaartjes door medewerkers die werken met mensen met het syndroom van Korsakov.

Mensen met het syndroom van Korsakov hebben baat bij een gestructureerde en veilige omgeving. Het herkennen van de mensen om hen heen zou die structuur en veiligheid kunnen bieden. Om die reden is een praktijkonderzoek gedaan naar het dragen van naamkaartjes door zorgmedewerkers in het verpleeghuis.

Contactpersoon: Yvonne Zwaagstra, onderzoekscoördinator, y.zwaagstra@atlant.nl

Poster en/of artikel:

Smartwatch met herinneringen bij het syndroom van Korsakov (2014)

Mixed methods onderzoek naar de mate van geschiktheid van het beeldhorloge als hulpmiddel voor bewoners van een verpleeghuis, gediagnosticeerd met het syndroom van Korsakov.

In dit praktijkonderzoek is gekeken naar de mening en ervaringen van zorgmedewerkers met de inzet van het beeldhorloge bij mensen met het syndroom van Korsakov. Daarnaast is door middel van observaties onderzocht of bewoners met het syndroom van Korsakov een activiteit vaker starten door het dragen van een beeldhorloge.

Contactpersoon: Eline Böhner, ergotherapeut en promovendus, e.bohner@atlant.nl

Deelname aan externe onderzoeken

Onderzoek praktijkgerichte interventie; verkennen in welke mate verzorgenden en verpleegkundigen problemen ervaren in de dagelijkse zorg voor mensen met het syndroom van Korsakov en hoe vaardig ze zich voelen om hier mee om te gaan (2021 – 2022).

Onderzoeker: Mirjam van Dam

Organisatie: Lelie Zorggroep

Contactpersoon: Yvonne Zwaagstra, onderzoekscoördinator, y.zwaagstra@atlant.nl