Onderzoek bij mensen met dementie
Bij Atlant hebben we veel kennis in huis. Daarnaast creëren we nieuwe wetenschappelijke kennis en zoeken we naar antwoorden op vragen die komen vanuit de praktijk. Zo dragen we bij aan de best mogelijke zorg, behandeling en begeleiding voor de cliënten van vandaag en morgen. Daarom worden bij Atlant meerdere onderzoeken uitgevoerd. Deze onderzoeken worden grotendeels uitgevoerd door behandelaren en zorgmedewerkers van Atlant, maar ook door studenten van allerlei verschillende opleidingen. We werken hierin samen met universiteiten, hoogleraren, hogescholen en andere zorgorganisaties.
Bekijk hieronder het overzicht van de onderzoeken bij mensen met dementie.
Peilstations Leren van Data
(doorlopend kwaliteitsonderzoek)
Atlant doet mee aan onderzoek naar het verbeteren van de kwaliteit van zorg in het verpleeghuis. In het kwaliteitsonderzoek Peilstations Leren van Data wordt gekeken in hoeverre de behandeling die cliënten krijgen passend (tijdig en juist) is. Dit kan bijvoorbeeld gaan over het voorschrijven van medicijnen, zoals antibiotica of psychofarmaca (medicijnen bij psychische klachten). Of om de mate waarin de wensen en voorkeuren voor de zorg en behandeling, nu en in de toekomst, tijdig met de cliënt besproken zijn. Ook andere medicijnen en behandelingen kunnen onderwerp van het onderzoek worden.
Contactpersoon: Ineke Gerridzen, specialist ouderengeneeskunde, i.gerridzen@atlant.nl en Yvonne Zwaagstra, onderzoekscoördinator, y.zwaagstra@atlant.nl
Samenwerking extern: Het kwaliteitsonderzoek Peilstations Leren van Data maakt onderdeel uit van het programma ‘Leren van Data’, een vijf jaar lopend programma, gesubsidieerd door het Ministerie van VWS. In het programma werken Verenso, UNO Amsterdam van het Amsterdam UMC (locatie VUmc) en het Nivel samen.
Zie voor meer informatie ook: https://unoamsterdam.nl/lerenvandata/
Register Leren van Data in Verpleeghuizen
(doorlopend kwaliteitsonderzoek)
Het Register Leren van Data in Verpleeghuizen is een nieuwe landelijke database waarin gegevens verzameld worden die specialisten ouderengeneeskunde vastleggen in het elektronisch dossier van verpleeghuisbewoners. Het gaat hierbij om de verzameling van een beperkte set van gegevens die onderdeel uitmaken van de ‘minimale dataset’; een set die is samengesteld door de vereniging van specialisten ouderengeneeskunde (Verenso). Het Register wordt ingezet voor kwaliteitsverbetering en kennisontwikkeling in de verpleeghuissector. Zo kan het specialisme ouderengeneeskunde zich verder professionaliseren en kan de zorg aan verpleeghuisbewoners worden verbeterd.
Contactpersoon: Ineke Gerridzen, specialist ouderengeneeskunde, i.gerridzen@atlant.nl en Yvonne Zwaagstra, onderzoekscoördinator, y.zwaagstra@atlant.nl
Samenwerking extern: Het kwaliteitsonderzoek Register Leren van Data maakt onderdeel uit van het programma ‘Leren van Data’, een vijf jaar lopend programma, gesubsidieerd door het Ministerie van VWS. In het programma werken Verenso, UNO Amsterdam van het Amsterdam UMC (locatie VUmc) en het Nivel samen.
Zie voor meer informatie ook: https://unoamsterdam.nl/lerenvandata/ en https://www.nivel.nl/nl/panels-en-registraties/register-leren-van-data-verpleeghuizen
Verrijkte omgeving (2018-2026)
Het effect van een verrijkte omgeving op de cognitie en kwaliteit van leven van mensen met dementie
De hypothese in dit promotieonderzoek is dat een verarmde omgeving in een verpleeghuis samengaat met onderprikkeling van de lichamelijke en mentale functies. Door onderprikkeling, lijkt het brein minder goed te kunnen remmen, waardoor gedragsproblemen kunnen ontstaan. Dit project bestaat uit twee onderdelen ‘Wonen in het groen’ en ‘effect van verlichting’ welke op verschillende locaties van Atlant uitgevoerd worden.
Contactpersoon: Angela Prins, psycholoog, GZ psycholoog in opleiding en promovendus, angela.prins@atlant.nl
Poster en/of artikel:
- Poster Het effect van een verrijkte omgeving 1
- Poster Het effect van een verrijkte omgeving 2
- Poster Multi sensorische stimulatie
- Poster kennisavond; ‘Wonen in het Groen’ (2 pagina’s)
- Artikel: Sensory Stimulation for Nursing-Home Residents: Systematic Review and Meta-Analysis of Its Effects on Sleep Quality and Rest-Activity Rhythm in Dementia
Samenwerking extern: Atlant werkt in dit onderzoek samen met de VU Amsterdam.
project BRAIN (2021-2026)
Herkennen en aanpakken van bewustzijnsproblemen bij de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Huntington en het syndroom van Korsakov.
Met onze hersenen ervaren we de wereld en onszelf. Als hersenen beschadigd zijn verandert deze ervaring zoals het geval is bij de ziekte van Alzheimer, Huntington en het syndroom van Korsakov. Het doel van dit promotieonderzoek is meer inzicht te krijgen op welke wijze bewustzijnsproblemen van invloed zijn op gedrag. Als we meer begrijpen van de ziektebeelden en wat ze voor invloed hebben op ons ervaren en voelen, dan kunnen we misschien ook beter inspelen op behoeften en uitingen van mensen met deze ziektebeelden. Promovendi en artsen Esther de Groot en Hester Fidder voeren het onderzoek uit, hierbij ondersteund door studenten en een projectgroep.
Contactpersoon: Ruth Veenhuizen, Specialist ouderengeneeskunde en copromotor, r.veenhuizen@atlant.nl
Poster en/of artikel:
- Poster: Impaired Awareness in patients with Korsakoff syndrome living in long-term care facilities
- Poster: Impaired Awareness of Functional Deficits in People with Huntington’s Disease Living in Specialized Long Term Care Facilities
- Artikel: Impaired Awareness in People with Severe Alcohol-Related Cognitive Deficits Including Korskoff’s Syndrome: A Network Analysis (nih.gov)
Samenwerking extern: Atlant werkt in dit onderzoek samen met het Amsterdam UMC.
Persoonlijke muziek en apathie (2019–2022)
De invloed van geïndividualiseerde muziek op apathie bij ouderen met dementie binnen de verpleeghuiszorg
Uit onderzoek blijkt dat muziek een positief effect kan hebben op cognitie, depressie, sociaal welbevinden en sociaal gedrag. Over de mogelijke positieve werking van muziek op apathie bij mensen met dementie is echter weinig bekend. Uit eerder onderzoek is gebleken dat de meest heilzame effecten optreden wanneer ouderen luisteren naar muziek die bekend, plezierig en betekenisvol voor hen is. Dit wordt ook wel geïndividualiseerde muziek genoemd. Geïndividualiseerde muziek kan het identiteitsgevoel versterken en daarnaast een belangrijke basis zijn voor het aangaan van sociaal contact op een manier die als plezierig wordt ervaren. Het doel van dit praktijkonderzoek was om meer inzicht te krijgen in de invloed van geïndividualiseerde muziek op apathie bij mensen met dementie.
Contactpersoon: Carlijn van der Eng, muziektherapeut, c.van.der.eng@atlant.nl
Flyer: Onderzoek muziektherapie en apathie
Samenwerking extern: Atlant heeft in dit onderzoek samengewerkt met ArtEZ.
Tovertafel (2021–2022)
De intentie van zorg- en welzijnsmedewerkers van verpleeghuisafdelingen tot het gebruik van de Tovertafel voor bewoners met dementie
Hoewel de Tovertafel al langere tijd aanwezig is wordt deze niet of nauwelijks gebruikt. Dit terwijl het een bewezen effect heeft op de kwaliteit van leven van bewoners met dementie. Doel van dit kwantitatieve praktijkonderzoek was om inzicht te krijgen in de bevorderende en belemmerende factoren op de intentie tot gebruik van de Tovertafel bij welzijn- en zorgmedewerkers werkzaam op afdelingen voor mensen met dementie.
Contactpersoon: Loes van Dusseldorp, onderzoekscoördinator, l.van.dusseldorp@atlant.nl
Samenwerking extern: Atlant heeft in dit onderzoek samengewerkt met Saxion Hogeschool.
Geriatriefysiotherapie en klinimetrie bij ernstige dementie (2020–2021)
Wat zijn de ervaringen van de geriatrie fysiotherapeut met de toepasbaarheid van klinimetrie om het valrisico bij mensen met ernstige dementie te meten?
Ouderen met cognitieve problemen en dementie vallen twee keer zo vaak als gezonde leeftijdgenoten. Uit onderzoek is bekend dat verschillende meetinstrumenten binnen de fysiotherapie het valrisico in kaart kunnen brengen bij verpleeghuisbewoners met milde tot matige dementie. Voor bewoners van het verpleeghuis met ernstige dementie is er geen bewijs dat bestaande fysiotherapeutische meetinstrumenten het valgevaar daadwerkelijk kunnen meten. Om de ervaringen en behoeften van geriatriefysiotherapeuten, werkzaam in het verpleeghuis met mensen met ernstige dementie, inzichtelijk te krijgen is dit onderzoek gedaan.
Contactpersoon: Margo van Gorp-Bos, m.van.gorp-bos@atlant.nl
Samenwerking extern: Atlant heeft in dit onderzoek samengewerkt met Avans Hogeschool.
WAALBED (WAAL Behavior in Dementia) III studie (2014-2023)
Onderzoek naar verpleeghuisbewoners met dementie en zeer ernstig tot extreem probleemgedrag
Meer dan 80% van de verpleeghuisbewoners met dementie vertoont op enig moment in het dementieproces probleemgedrag. Hieronder wordt al het gedrag verstaan dat door de bewoner zelf of de omgeving als moeilijk hanteerbaar wordt ervaren. Er bestaan verschillende soorten probleemgedrag waaronder agitatie, agressie en roepgedrag. Bij een kleine groep verpleeghuisbewoners met dementie neemt het probleemgedrag zeer ernstige vormen aan, soms met lichamelijk letsel van de bewoner zelf of betrokkenen tot gevolg.
Om meer te weten te komen over verpleeghuisbewoners met dementie en zeer ernstig probleemgedrag, onderzocht de WAAL Behavior in Dementia (WAALBED)-III studie: 1) hoe vaak zeer ernstig probleemgedrag voorkomt bij bewoners met een dementie in de Nederlandse verpleeghuizen; 2) wat de kenmerken zijn van bewoners met zeer ernstig probleemgedrag; 3) met welke factoren dit ernstige gedrag samenhangt; 4) welke factoren maken dat een situatie rondom een verpleeghuisbewoner met dementie en zeer ernstig probleemgedrag als moeilijk wordt ervaren door betrokkenen en; 5) hoe het traject van continue palliatieve sedatie bij verpleeghuisbewoners met dementie en zeer ernstig probleemgedrag verloopt.
Contactpersoon: Annelies Veldwijk-Rouwenhorst; Specialist Ouderengeneeskunde en promovenda, a.veldwijk-rouwenhorst@atlant.nl
Posters en/of artikelen:
Artikelen:
- Veldwijk-Rouwenhorst AE, Smalbrugge M, Wetzels RB, Bor H, Zuidema SU, Koopmans RTCM et al. Nursing home residents with dementia and very frequent agitation: A particular group. Am J Geriatr Psychiatry. 2017; 25(12):1339-48.
- Gerritsen DL, Smalbrugge M, Veldwijk-Rouwenhorst AE, Wetzels RB, Zuidema SU, Koopmans RTCM. The Difficulty With Studying Challenging Behavior. J Am Med Dir Assoc. 2019; 20(7):879-81.
- Veldwijk Rouwenhorst AE, Zuidema SU, Smalbrugge M, Bor H, Wetzels RB, Gerritsen DL, et al. Very frequent physical aggression and vocalizations in nursing home residents with dementia. Aging Ment Health. 2021; 25(8):1442 51.
- Veldwijk Rouwenhorst AE, Smalbrugge M, Zuidema SU, Hanssen SAJ, Koopmans RTCM, Gerritsen DL. Continuous palliative sedation in nursing home residents with dementia and refractory neuropsychiatric symptoms. J Am Med Dir Assoc. 2021; 22(2):305 11. doi: 10.1016/j.jamda.2020.11.004.
- Veldwijk-Rouwenhorst AE, Zuidema SU, Smalbrugge M, Persoon A, Koopmans RTCM, Gerritsen DL. Losing hope or keep searching for a golden solution: an in-depth exploration of experiences with extreme challenging behavior in nursing home residents with dementia. BMC Geriatr. 2022; 22(1):758.
Posters:
Samenwerking extern: Het onderzoek wordt uitgevoerd door de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde van het Radboudumc in Nijmegen in samenwerking met het UMCG en het Amsterdam UMC. Het centrum voor consultatie en expertise (CCE) heeft geholpen met de inclusie van de patiënten. Atlant heeft de promovenda gefaciliteerd bij de afronding van haar onderzoek.