Specifieke Arbeidsmatige Dagbesteding (SAD)

Uitbreiding dagbesteding voor cliënten met het syndroom van Korsakov

De vraag vanuit de praktijk

Ondanks de huidige dagbesteding op maat, is de inschatting dat behoeften van cliënten met het syndroom van Korsakov op het gebied van werk niet altijd worden vervuld en dat er mogelijkheden bestaan om een werk gerelateerde dagbesteding te vinden die meer aansluit op de behoefte, wensen en mogelijkheden van de cliënt met het syndroom van Korsakov. Te denken valt aan activiteiten c.q. taken vanuit een regulier bedrijfsonderdeel zoals een technische of facilitaire dienst.

In 2017 heeft een werkgroep zich gebogen over deze vraag en is op basis van literatuuronderzoek en best practices tot de conclusie gekomen dat SAD het beste aansluit bij de cliënten met het syndroom van Korsakov die wonen bij Atlant. SAD kan cliënten met het syndroom van Korsakov ondersteunen bij het beter benutten van hun mogelijkheden en/of werkervaring uit het verleden, het optimaliseren van zelfredzaamheid in het verrichten van arbeid, het aanleren van (werk)handelingen en het vergroten van kennis en vaardigheden. Door de Korsakov problematiek (psychische stoornissen, lichamelijke stoornissen, sociale stoornissen en executieve stoornissen) is begeleiding door een SAD-specialist bij het vinden en uitvoeren van passend ‘werk’ echter wel noodzakelijk.

Theorie

Het hebben van (betaald) werk is naast een inkomstenbron, een middel tot zelfstandigheid en onafhankelijkheid, en zorgt het voor een dag- en weekstructuur. Ook is werk een belangrijke bron voor sociale contacten, geeft het mensen een sociale status en is het een potentiele bron van persoonlijke waardering en zingeving (Trimbos, 2013).
Voor cliënten met het syndroom van Korsakov woonachtig in een beschermde woonomgeving bij een gespecialiseerde behandel- of woonlocatie voor cliënten met het syndroom van Korsakov, vindt dagbesteding veelal plaats op bijvoorbeeld een activiteitenplein, dagactiviteitencentrum (DAC).

Binnen Atlant is de ervaring dat met name de dagbesteding op het DAC door cliënten met het syndroom van Korsakov veelal gezien wordt als ‘werk’. Het zelfvertrouwen en waardering voor eigen handelen wordt hierdoor vergroot. Echter, hoewel er sprake is van dagbesteding op maat wordt een behoefte van cliënten op het gebied van werk niet altijd vervuld. Wellicht bestaan er andere werk gerelateerde mogelijkheden c.q. werkplekken binnen andere bedrijfsonderdelen die benut kunnen worden.

Ten behoeve van arbeidsparticipatie en bijbehorende begeleiding bestaan er vier arbeidsintegratiemodellen, te weten: Jobcoaching, Supported Employment Programm, Jobcarving en Indivudual Placement and Support. Een overeenkomst tussen deze methodieken is dat zij zich richten op ondersteuning aan mensen met een arbeidsbeperking (handicap, functiebeperking of psychische stoornis), gericht op het vinden en behouden van een baan op de reguliere arbeidsmarkt (Beroepsvereniging Jobcoaches, 2016; Weeghel, 2015; Kamp, 2012; Soest et al., 2007).
Uit de Multidisciplinaire richtlijn werk en ernstige psychisch aandoeningen (Trimbos, 2013) blijkt dat een goede arbeidsbegeleider een belangrijk element is voor succes; iemand die begrip heeft voor de problematiek en waarbij cliënten vertrouwen en ruimte ervaren. Ook dienen de mogelijkheden en beperkingen van een cliënt in kaart gebracht te worden, zodat het werk daarop kan worden afgestemd en zo nodig maatregelen op de werkvloer kunnen worden getroffen. Daarnaast dient men inzicht te krijgen in de wensen en verwachtingen van de werkgever over de cliënt en omgekeerd, zodat hier afspraken op kunnen worden afgestemd.

Tevens adviseert de richtlijn om bij het zoeken en behouden van passend werk rekening te houden met de (psychiatrische) stoornis, de beperkingen die deze geeft voor het werk en de eisen van de werkplek om de plaatsing en begeleiding te optimaliseren. Daarnaast dient men rekening te houden met de persoonlijke factoren (zoals cognitieve stoornissen), de omgevingsfactoren en met de interactie hiertussen.

Aangezien het niet de bedoeling is dat cliënten met het syndroom van Korsakov regulier werk gaan verrichten maar juist een werk gerelateerd arbeidsmatige dagbesteding vinden die meer aansluit op de behoefte, wensen en mogelijkheden van de cliënt, is gekozen voor een passendere naamgeving voor een dergelijk traject te weten “Specifieke Arbeidsmatige Dagbesteding (SAD)”. Een werkplek heet dan ook een “SAD werkplek”. In de uitwerking van SAD worden onderdelen van de vier arbeidsintegratiemodellen geïntegreerd. Gezien de specifieke problematiek van cliënten met het syndroom van Korsakov is begeleiding door een zogenaamde SAD-specialist bij het vinden en uitvoeren van een SAD-werkplek echter wel noodzakelijk.

Hoever zijn we met het project?

Eén en ander heeft in 2017 geresulteerd in een handboek “Specifieke Arbeidsmatige Dagbesteding voor cliënten met het syndroom van Korsakov” waarin, naast een omschrijving van het syndroom van Korsakov en SAD, de rol en competenties van een SAD-specialist en de werkplekbegeleider en de randvoorwaarden van een SAD-werkplek, ook formulieren zijn opgenomen om de interesses en vaardigheden van een cliënt in kaart te brengen. Op basis van een implementatieplan SAD is in juli 2018 een pilot gestart. Doel van de pilot is inzicht te krijgen in de haalbaarheid van SAD binnen Atlant en de bruikbaarheid van het handboek SAD. Twee zorgmedewerkers (Joke Absen en Marco van Nek) worden gefaciliteerd om SAD op te zetten binnen de Markenhof.

Wat kunnen we ermee?

SAD zal bijdragen aan herstel van eigenwaarde, uitbreiding van het sociale netwerk, vermindering van professionele afhankelijkheid, het voorkomen van eenzaamheid, verveling en mogelijke depressie, en mogelijk het vergroten van kwaliteit van leven van cliënten met het syndroom van Korsakov.

Wie?

Dit project wordt uitgevoerd door de volgende medewerkers:
Hennie ten Tije, manager DAC; Marjoke Schaake, medewerker DAC; Joke Absen, Marco Nek en Calijn Hoexum, zorgmedewerkers Marken ZuidER; en Loes van Dusseldorp, Onderzoeksbegeleider en praktijkonderzoeker.

Bij de pilot zijn naast Hennie ten Tije, Joke Absen, Marco van Nek en Loes van Dusseldorp ook Romeé Limborgh (Manager wonen zorg welzijn Marken ZuidER) en Huibert Toorman (psycholoog) betrokken.

Wat betekent het voor de cliënt?

Dagbesteding voor cliënten met het syndroom van Korsakov vindt binnen verpleeghuis Atlant locatie Markenhof vooral plaats binnen de werkplaats van het Dagactiviteitencentrum (DAC) en het Activiteitenplein (Atlant Zorggroep 2010; DAC, 2010). In tegenstelling tot de activiteiten op het activiteitenplein is er binnen het DAC sprake van op maat gesneden arbeidsmatige dagbesteding, door cliënten gezien als werk; men krijgt hiervoor als tegenprestatie wekelijks een bepaald bedrag aan zakgeld. Binnen het DAC bestaat de indruk dat ‘werk’ het zelfvertrouwen en het waarderen voor eigen handelen vergroot. Het draagt bij aan herstel van eigenwaarde, uitbreiding van het sociale netwerk, vermindering van professionele afhankelijkheid, het voorkomen van eenzaamheid, verveling en mogelijke depressie, en mogelijk het vergroten van kwaliteit van leven. De Multidisciplinaire richtlijn werk en ernstige psychische aandoeningen (2013) ondersteund deze indruk.